Hành trình theo đuổi đam mê

Duy kể về đam mê: “Vô tình nhìn thấy bộ ảnh nhuộm xương trên internet, mình có chút tò mò nên đã học hỏi. Với lại mình thấy động vật chết đi như vậy thì rất tiếc. Mình muốn tôn lên vẻ đẹp của cái chết, làm cho mỗi xác chết có vẻ đẹp riêng. Theo mình nghĩ, động vật cũng sẽ vui với việc đó hơn là khi chết bị đem chôn hoặc quăng vào thùng rác”.

Do đây là công việc khá mới mẻ nên Minh Duy gặp không ít khó khăn trong quá trình thực hiện. Không đủ vật tư, trang thiết bị, hóa chất và đặc biệt là sợ bố mẹ ngăn cấm, Duy phải thực hiện lén việc này trong hơn 2 tháng.  “Để nhận được sự đồng ý của gia đình, mình phải chứng minh bằng cách nâng cao các thành tích học hơn trước và cam kết sẽ không sát sinh động vật”.

Để có được những nguyên liệu nhuộm xương, Duy thu mua và xin xác động vật từ các tiệm bán cá cảnh, tiệm thú cưng cũng như từ bạn bè, hàng xóm xung quanh. Sau đó Duy đem về xử lý qua các bước cơ bản như dùng hóa chất để tẩy cho phần da trở nên trong suốt, pha màu nhuộm xương và sụn. Cuối cùng tiêu bản sẽ được bảo quản trong dung dịch.

“Sau thời gian dài làm sản phẩm, mình đã có những kinh nghiệm riêng. Tuy nhiên khó khăn mình vẫn thường xuyên gặp đó là pha màu, làm sao để nhuộm cho đều màu nhất, không được đậm quá và cũng không được nhạt quá”, Duy bày tỏ.

Duy thường làm các tiêu bản trong phòng thí nghiệm nhỏ với các dụng cụ hỗ trợ là máy lọc không khí, đồ bảo hộ và vài lọ hóa chất. Quá trình nhuộm xương đều được cậu tự tay làm, chủ yếu tham khảo các tài liệu trên mạng rồi thực hiện theo cách của mình.

Ngoài ra, những hóa chất được dùng để làm tiêu bản cũng được cậu cẩn thận nhờ người quen mua từ bên Mỹ và Canada gửi về. Một số hóa chất dễ kiếm Duy tìm và đặt mua tại Việt Nam.

 Để đảm bảo an toàn, Duy luôn luôn mặc đồ bảo hộ, đeo máy lọc không khí kĩ càng, sau khi hoàn thành xong sản phẩm, các hóa chất sẽ được cậu xử lý ngay tại nhà bằng máy khử.

 “Tái sinh” động vật qua hình hài khác

Sau hơn 2 năm tiếp xúc với bộ môn nhuộm xương, Duy đã có hơn 50 tiêu bản với đa dạng các mẫu, bao gồm cá ngựa, rắn, rồng úc, kỳ đà, thằn lằn... “Thường thì để tạo ra một mẫu vật hoàn chỉnh, mình sẽ mất khoảng 2 tuần đến 2 tháng, tùy vào kích cỡ mẫu vật mà thời gian làm tiêu bản cũng khác. Có tiêu bản mình mất tới 3 tháng để hoàn thành, đó là tiêu bản lâu nhất mình từng làm, là con rắn dài tới 1,2m”, Minh Duy kể.

Cho ra các tác phẩm, Duy nhờ bạn bè nhận xét, góp ý. Nhiều người bày tỏ sự bất ngờ khi những tác phẩm mang tính thẩm mỹ cao lại được làm bởi cậu học sinh lớp 9.

“Bộ môn này ở Việt Nam còn khá mới mẻ. Lúc đầu mình bị chỉ trích khá nhiều, những người không hiểu họ nói mình sát sinh động vật để làm mẫu, nhưng thực ra không phải. Theo mình đây là làm đẹp cho cái chết, để cho những động vật không may chết đi sẽ được mọi người nhìn nhận bằng góc nhìn khác”.

Minh Duy còn nhận làm một số mẫu xác thú cưng không may mất đi, xử lý sọ thú, độ xương thú thành vật phẩm. Công việc giúp Duy thêm có thu nhập kể từ khi bắt đầu theo đuổi đam mê.

Chia sẻ về dự định trong tương lai Duy vẫn tiếp tục theo đuổi bộ môn nhuộm xương mới lạ nhưng sẽ chỉ dừng lại ở mức phục vụ đam mê của mình. Duy sẽ làm ít lại và tập trung cho việc học nhiều hơn.

Kiều Trinh

Bên cạnh những nhà phê bình, nhà văn, nhà thơ thuộc thế hệ cha chú như Ngô Thảo, Hoàng Vũ Thuật, Phạm Thị Ngọc Liên, Nguyễn Nhật Ánh, Trần Đăng Khoa, thế hệ 6X, 7X đã thành danh như Thuận, Đỗ Tiến Thụy, Phong Điệp, Hoàng Thụy Anh, Văn Thành Lê tập trung nhiều vào những tác giả thuộc thế hệ 8X của mình: Phan Tuấn Anh, Lê Vũ Trường Giang, Nguyễn Thị Kim Hòa, Hoàng Công Danh, Khải Đơn, Nguyễn Thiên Ngân, và cả thế hệ 9X với Cao Nguyệt Nguyên, Hiền Trang.

Tác giả Văn Thành Lê chia sẻ: "Bên cạnh việc nhìn lên, học hỏi từ các thế hệ đi trước, tôi cũng học và muốn đồng hành với những cây viết thuộc thế hệ mình, trẻ hơn mình. Từ lâu là đọc, và giờ là viết về các bạn. So thế hệ 7X có những cá nhân, hội nhóm, sự phá cách trong sáng tác, tạo sóng trên văn đàn một thời thì 8X trầm lắng hơn. Nhưng sau những ồn ào thì trầm lắng không có nghĩa là không có gì. Tôi mong có thể gọi tên những người đã "có gì" ra theo cách nhìn của mình. Đường văn còn dài, chẳng ai nói trước được ngày mai, nhưng với những chân dung đã dựng, tôi có niềm tin các bạn ấy còn bước tiếp và làm được hơn. Chính thế hệ 8X và 9X đang góp phần vào bộ mặt của văn chương hôm nay một cách đàng hoàng".

Ở cuốn sách này, Văn Thành Lê không có tham vọng dựng những chân dung tròn và đầy. Vì anh hiểu rằng, khắc họa chân dung một con người là điều bất khả. Chân dung nhà văn/ nhà thơ, người làm công việc sáng tạo, lại càng khó nắm bắt hơn. Nếu may mắn thì anh "chạm được vào một phần bóng của họ đổ xuống trang viết và hành trình họ đã qua. Không thì, mỗi chân dung như đường dẫn tới bóng của nhân vật, đã là mừng".

Đánh giá về cuốn sách độc đáo này của Văn Thành Lê, trong bài viết Chạm hình bắt chữ của PGS.TS. Bùi Thanh Truyền đã không ngần ngại dành cho tác giả những lời nhận xét sâu sắc: "Thưởng lãm hai mươi chân dung trong cuốn sách này, nhiều người sẽ ngạc nhiên: Tại sao một cây bút trẻ, nhiệt tình với cái mới lại hào hứng với phê bình tiểu sử đã quá truyền thống?Từ văn đến đời, và ngược từ đời vào văn để định dạng nhân vật, trình hiện căn cước nhà văn, cái lý và chiều sâu trong trang viết của mỗi người".

Tình Lê

Cuốn sách hữu ích giúp vượt trầm cảm

'Vòng xoáy đi lên' - cuốn sách cung cấp những kiến thức khoa học cần thiết và những phương pháp chữa trị mà người đọc có thể nhận thấy rằng trầm cảm không đáng sợ như thường nghe nói đến.

Hồi tháng 12 năm ngoái, Yun - một cậu bé 14 tuổi người Trung Quốc bị bán ra nước ngoài. Trước đó vài ngày, một người đàn ông đã liên hệ với Yun qua một ứng dụng video và đưa ra lời mời làm việc hấp dẫn. Yun - một đứa trẻ mới bỏ học, bị gia đình ghẻ lạnh và hay nhảy việc từ nhà máy này sang nhà máy khác - nhận thấy mức lương được hứa hẹn quá hấp dẫn.

Một vài đứa trẻ khác đã đi theo Yun. Đến khi chúng biết mình bị lừa thì đã quá muộn. Những người đàn ông lạ mặt đưa bọn trẻ vượt biên bằng cả xe hơi, đi bộ xuyên núi, thậm chí là ẩn náu bên trong một chiếc thuyền. Rồi đột nhiên, các bảng hiệu có chữ nước ngoài hiện lên trước mặt chúng.

Tại điểm đến, 6 đứa trẻ - tất cả đều chưa đủ tuổi - bị bán vào một khu phức hợp ở thành phố Sihanoukville của Campuchia. Ở đó, chúng bị giam giữ và buộc phải tham gia vào công việc lừa đảo những người khác qua mạng.

Yun nói: “Chúng cháu kết bạn với họ trên WeChat” - ứng dụng nhắn tin - “và tiếp tục trò chuyện với họ để tạo mối quan hệ tốt đẹp”. Sau đó, bọn trẻ sẽ thuyết phục nạn nhân của mình tham gia một kế hoạch đầu tư lừa đảo.

Việc mà Yun và đám bạn phải làm là một kịch bản phổ biến. Sihanoukville, một thành phố ven biển mới nổi bởi các khoản đầu tư của Trung Quốc, đã trở thành một trong những điểm nóng lớn nhất trên toàn cầu về các hoạt động lừa đảo trực tuyến. Các băng đảng chiêu dụ người tìm việc làm bằng những lời hứa hão huyền, sau đó giam cầm họ. Mặc dù không có số liệu thống kê chính thức, nhưng những thanh thiếu niên non nớt thường rơi vào bẫy của chúng.

Trong nhiều năm, cứu cánh cho những nạn nhân như Yun là một nhóm doanh nhân - những người tình nguyện dành thời gian, nguồn lực và mối quan hệ của họ để giành lại quyền tự do cho những người đồng hương bị lừa đảo. 

‘Mổ lợn’

Khu nhà nơi Yun và những người bạn của cậu bị giam giữ trông giống như một văn phòng - có rất nhiều máy tính và điện thoại. Đám quản lý thường hô to các khẩu hiệu truyền cảm hứng và đào tạo những người mới đến.

Để tránh sự theo dõi của các nhà chức trách Trung Quốc, những kẻ cầm đầu liên lạc với người của mình thông qua ứng dụng nhắn tin được mã hóa Telegram. 

Ming, một cô bé 15 tuổi bị bán cùng với Yun, chia sẻ với tờ Sixth Tone rằng những kẻ bắt giữ đe dọa chúng bằng cách gửi những đoạn video đẫm máu đến các nhóm làm việc trên Telegram để nạn nhân thấy hậu quả của việc không phối hợp. “Thật là đáng sợ” - Ming nói.

Những kẻ lừa đảo lạ mặt khiến Yun lo lắng. Cậu không hoàn toàn hiểu những gì mình đang làm và không sẵn sàng tham gia, nhưng cậu cũng không dám phản đối vì sợ bị trừng phạt. 

Mới 14 tuổi, Yun là người nhỏ tuổi nhất trong số các nạn nhân, nhưng cậu đã bị đánh 2 lần vì không “câu” được ai. 

Vào ban đêm, bên trong căn phòng ngủ chung mà Yun đã được chỉ định, cậu vừa khóc vừa trốn dưới lớp chăn. “Nếu bị những người đó nhìn thấy, chắc chắn cháu sẽ bị nghi ngờ là muốn bỏ trốn” - Yun nói.

Lừa đảo qua mạng là kiểu lừa đảo mà nhiều thanh thiếu niên bị mắc bẫy và ngày càng trở nên phổ biến. Ở Sihanoukville, các băng nhóm người Trung Quốc chiếm ưu thế, nhưng các hoạt động nhằm vào các công dân nước khác đang gia tăng.

Chính phủ Trung Quốc đã tiến hành trấn áp các vụ lừa đảo công dân từ Campuchia. Cụ thể, vào năm 2019, họ đã thiết lập một văn phòng thực thi chung với các cơ quan chức năng Campuchia tại thủ đô Phnom Penh. Năm ngoái, hơn 610 công dân Trung Quốc được cho là bị lừa đảo qua mạng đã được hồi hương. Tuy nhiên, các mạng lưới này vẫn phát triển mạnh mẽ và đang mở rộng hoạt động của chúng sang Myanmar, Dubai...

Một trò lừa đảo phổ biến khác còn được gọi là “kế hoạch mổ lợn”. Kẻ lừa đảo đóng giả là một người hấp dẫn và thành công để phát triển một mối quan hệ yêu đương qua mạng trước khi "giết thịt" nạn nhân. Cụ thể, kẻ lừa đảo sẽ dụ dỗ nạn nhân trả tiền cho các âm mưu liên quan đến tiền điện tử, cổ phiếu và các loại tài sản khác.

Theo Tổ chức Chống Lừa đảo Toàn cầu (GASO), một tổ chức phi lợi nhuận được thành lập vào tháng 6/2021 bởi một phụ nữ Singapore sau khi cô trở thành nạn nhân của vụ lừa đảo này, những trò lừa đảo như vậy thường nhắm vào người thất tình và đang trở thành hiện tượng phổ biến trên khắp thế giới. 

Ủy ban Thương mại Liên bang (Mỹ) cho biết, kể từ khi đại dịch bắt đầu, lừa đảo trực tuyến đã bùng nổ. Năm 2021, báo cáo từ các nạn nhân cho thấy số tiền bị lừa lên đến 547 triệu USD, tăng gần 80% so với năm 2020.

Ở Sihanoukville, đám trẻ nhanh chóng biết rằng rằng chúng phải chạy trốn. Với hy vọng thoát nạn, chúng đã liên lạc với gia đình. Ming đã chuyển đổi giữa hai tài khoản WeChat để có thể che giấu việc này với những kẻ bắt giữ mình. Tuy nhiên, không một người thân nào của đám trẻ có động thái ​​gì về việc đưa con mình thoát ra khỏi nơi đó.

Sau khoảng 1 tuần, cuối cùng Ming cũng tìm được người giúp đỡ. Theo gợi ý của một người bạn cũng bị giam giữ, cô đã liên hệ với Chen Baorong, một doanh nhân ở Phnom Penh và là người tổ chức Đội Từ thiện Trung Quốc - Campuchia - nhóm tình nguyện viên giải cứu nạn nhân buôn người.

Chen - người sáng lập Đội Từ thiện đã trấn an đám trẻ và nói với chúng rằng hãy đề nghị cha mẹ báo cáo tình hình của chúng cho cảnh sát địa phương. Thông qua các mối quan hệ của mình, Chen đã liên lạc được với kẻ bắt giữ. Ban đầu hắn ta yêu cầu trả tiền chuộc, nhưng sau đó đồng ý thả bọn trẻ với điều kiện chúng phải xóa mọi thứ liên quan đến công ty khỏi điện thoại của mình.

Chúng  được gửi đến khách sạn Changcheng ở Phnom Penh, một ngôi nhà an toàn cho các nạn nhân bị buôn bán do Li Jie, một thành viên của Đội Từ thiện làm chủ. Một phần do hạn chế đi lại liên quan đến đại dịch, phải mất vài tháng sau đám trẻ mới có thể về nhà. Chen đã giúp chúng xin được giấy phép chính thức tại Đại sứ quán Trung Quốc trong trường hợp chúng không có hộ chiếu và thị thực. Và đại sứ quán Trung Quốc tại Việt Nam đã giúp thu xếp hành trình trở về của các em. (Trung Quốc và Campuchia không có chung đường biên giới.)

Yun và các bạn là những người may mắn. Một nạn nhân khác, 17 tuổi, từng là thợ xăm ở Trung Quốc trước khi bị dụ vào một khu nhà ở Sihanoukville.

Bọn lừa đảo đã gọi video cho mẹ cậu và quay cảnh đánh đập cậu để đòi khoản tiền chuộc hơn 500.000 nhân dân tệ (khoảng 1,7 tỷ đồng) nếu muốn đưa cậu và bạn gái ra ngoài. Mặc dù gia đình đã trả tiền, nhưng cuối cùng cậu lại bị bán cho một công ty khác, trước khi được Chen giải cứu.

Theo Sixth Tone

(Còn tiếp)

Phần 2: Mối nguy đe doạ những người giải cứu 

“Chúng tôi mong muốn tạo ra những sản phẩm mỹ phẩm sạch, không chứa hóa chất độc hại, đạt tiêu chuẩn chất lượng cao nhất, mang lại hiệu quả và an toàn cho người sử dụng”, đại diện Bio Cosmetics cho biết. 

Bên cạnh đó, thương hiệu cũng chú trọng đến việc tư vấn, hỗ trợ khách hàng trong suốt quá trình sử dụng, nhằm xây dựng lòng tin và sự trung thành từ phía người tiêu dùng, từng bước củng cố và nâng cao vị thế trên thị trường mỹ phẩm cạnh tranh khốc liệt.

Đại diện Bio Cosmetics chia sẻ, với sứ mệnh chăm sóc làn da cho hàng triệu phụ nữ Việt, ngay từ những ngày đầu hoạt động, công ty đã chú trọng tạo ra các bộ sản phẩm dưỡng da và phục hồi chuyên sâu. “Nay chúng tôi tiếp tục cho ra mắt sản phẩm chuyên biệt dành cho da nám với công thức tăng cường thành phần hoạt chất dược mỹ phẩm”. 

Kỷ niệm 8 năm thành lập, Bio Cosmetics tổ chức sự kiện sinh nhật với nhiều hoạt động ý nghĩa, không chỉ là dịp để nhìn lại chặng đường phát triển, mà còn là cơ hội để Bio Cosmetics tri ân khách hàng, đối tác đã đồng hành và ủng hộ suốt thời gian qua. 

Nâng tầm thương hiệu với dòng sản phẩm Bio Luxury

Tại sự kiện, Bio Cosmetics ra mắt bộ sản phẩm cao cấp Melas Luxury Combo, đánh dấu bước tiến quan trọng trong chiến lược nâng tầm thương hiệu Bio Luxury.

Dòng sản phẩm Melas Luxury Combo được thiết kế đặc biệt dành cho làn da nám, với công thức độc đáo kết hợp từ những thành phần thiên nhiên quý hiếm, góp phần ngăn ngừa các dấu hiệu lão hoá sớm trên da, làm sáng và đều màu da. Bộ sản phẩm Melas Luxury Combo bao gồm 5 sản phẩm:

Spotless Perfect Cleanser: Sữa rửa mặt giúp làm sạch bụi bẩn, bã nhờn và tế bào da chết. Sản phẩm này còn góp phần ngăn ngừa mụn, giúp da mềm mịn và tươi sáng hơn.

Spotless Perfect Serum: Tinh chất serum có tác dụng dưỡng ẩm, góp phần cải thiện làn da hư tổn, giúp làm mờ các vết thâm nám và ngăn ngừa các dấu hiệu lão hóa sớm.

Spotless Day Cream: Kem dưỡng ban ngày giúp dưỡng sáng và ngừa thâm nám. Sản phẩm này còn cung cấp độ ẩm, ngăn ngừa lão hóa da và bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV.

Spotless Night Cream: Kem dưỡng ban đêm giúp dưỡng ẩm, làm sáng mịn và đều màu da. Sản phẩm này còn giúp làm mờ các vết thâm nám và ngăn ngừa các dấu hiệu lão hóa sớm.

Spotless Peeling Serum: Serum tẩy tế bào chết giúp làm sạch tế bào da chết và làm thông thoáng lỗ chân lông. Sản phẩm còn giúp làm sáng da, ngăn ngừa lão hóa và làm mờ vết thâm.

“Với cơ sở hạ tầng hiện đại, bao gồm nhà máy đạt chuẩn CGMP, trung tâm nghiên cứu thực phẩm và mỹ phẩm với đội ngũ chuyên gia ưu tú, Bio Cosmetics luôn đảm bảo mỗi sản phẩm khi ra mắt đều đạt tiêu chuẩn cao nhất về chất lượng”, đại diện doanh nghiệp khẳng định. 

Bio Cosmetics cho biết không chỉ dừng lại ở việc cung cấp sản phẩm mà còn chú trọng xây dựng hệ sinh thái dịch vụ hoàn hảo, đáp ứng mọi nhu cầu của khách hàng, trong đó, dòng sản phẩm Bio Luxury hướng tới là biểu tượng của sự sang trọng, đẳng cấp và chất lượng.

Bio Cosmetics cũng cam kết tiếp tục phát triển và mở rộng hệ thống phân phối; tiếp tục nghiên cứu và phát triển những sản phẩm mới, nâng cao chất lượng dịch vụ để đáp ứng tốt nhất nhu cầu ngày càng cao của khách hàng.

Bích Đào

Nhưng nếu chúng ta thay đổi cách tiếp cận, mọi thứ sẽ hoàn toàn thay đổi. Thể tích của một đám mây có thể nặng bằng 80 con voi lớn, hạt giống cây dừa biển nặng bằng khoảng 2 đứa trẻ, hay có loài cá mập chỉ dài chưa bằng một chiếc bút chì,... Với những sự so sánh trực quan đó, ngay cả một đứa trẻ cũng có thể hình dung rõ ràng và ghi nhớ mọi thứ.

Đó cũng chính là cách cuốn sách Những phép so sánh đáng kinh ngạc (tác giả Clive Gifford) viết lôi cuốn các độc giả nhỏ tuổi vào hành trình khám phá đầy kỳ thú, từ lên rừng, xuống biển, băng qua các đại dương, các châu lục, các thành phố, bay vào vũ trụ rộng lớn hay tìm hiểu thế giới siêu nhỏ dưới kính hiển vi.

Nhờ phép so sánh mà các thông tin trở nên vô cùng thú vị, sinh động, dễ nhớ, đặc biệt liên kết chặt chẽ với nhau. Với vô số những hình minh họa trực quan vô cùng đẹp mắt, ấn tượng được thể hiện bên trong cuốn sách, những khái niệm dài, rộng, cao, thấp, nhanh, chậm, xa, gần sẽ không còn trừu tượng mà hiện lên sinh động qua việc so sánh với những sự vật gần gũi xung quanh cuộc sống của các bạn nhỏ. 

Những phép so sánh đáng kinh ngạc sẽ là món quà quý giá chắp cánh cho trí tưởng tượng, khơi nguồn sự sáng tạo sáng tạo và kích thích sự ham học hỏi và giúp não bộ của trẻ phát triển một cách nhanh chóng. 

Clive Gifford là tác giả từng đoạt giải thưởng của hơn 200 cuốn sách dành cho trẻ em và thanh thiếu niên. Clive Gifford cũng là người chiến thắng Giải thưởng Sách dành cho người trẻ của Hiệp hội Hoàng gia năm 2014.

Tình Lê

Bí mật ẩn sau của Facebook - 'quốc gia' lớn nhất thế giới

Câu chuyện khởi nghiệp đầy thăng trầm và kịch tính của Facebook sẽ mang đến cho doanh nhân nhiều bài học tâm đắc. 

Phải chăng cái hào khí thời đại đó cũng khiến cho hình tượng con rồng cũng ít nhiều thay đổi. Cái hiền hoà trong cái nhịp điệu đều đặn của hình tượng rồng Lý đã chuyển mình lớn mạnh hơn linh hoạt hơn trong hình tượng rồng Trần. Những khúc thân rồng dẫu vẫn uốn khúc hình sin nhưng những khúc thân to lớn đã vận động đa chiều hơn. Dẫu rằng, rồng chỉ là một hình ảnh biểu tượng được tạo dựng, nhưng rõ ràng ý thức của một triều đại đã được thiết lập vào gửi gắm và đó nhiều hơn là một biểu tượng thông thường. Vậy nên, con rồng Trần tính chất tự chủ đậm chất quân chủ với Nho giáo làm rường cột mà vẫn giữ được tinh thần Phật giáo đáng tự hào.

Đến nghệ thuật thời Lê Sơ, dẫu nhà Lê phải oằn mình để khôi khục đất nước sau sự tàn phá 20 năm của nhà Minh, nhưng niềm tự hào, tự tôn dân tộc đã luôn được hiện diện trên những đường nét của nghệ thuật cung đình. Trên tấm bia ở Vĩnh Lăng, người ta một lần nữa nhìn thấy dáng nét của những con rồng thời Lý như được quay trở lại trong khuôn hình nửa chiếc lá đề và chiếc mào rất đặc trưng. Dường như ý hướng về việc dựng nên một xã hội thịnh trị như thời đại Lý – Trần đã được ẩn tàng trong thông điệp biểu tượng này. Nhưng bên cạnh đó, lần đầu tiên trong lịch sử dân tộc, những con rồng được chạm khắc ở tư thế chính diện hoặc hai phần ba.

Những biểu tượng này không phải là sáng tạo gì mới của người Việt mà chỉ là sự tiếp thu một cách chọn lọc từ nghệ thuật Trung Hoa. Ấy nhưng, những con rồng ấy lại rất Việt bởi đã tiết chế bớt hung tợn, dữ dằn để điềm hoà, uy nghiêm như ứng xử của người Việt cho dù biểu tượng đấy có là Thiên tử đi chăng nữa.

Sau những biểu tượng về triều đại, hình tượng rồng trong nghệ thuật Việt từ thế kỷ 17 trở đi đã mang một phong vị khác. Trên những thanh vì kèo trong kiến trúc đình làng khắp các làng quê ở đồng bằng Bắc Bộ, những con rồng hiện lên như những biểu tượng về tâm linh. Chúng đã khắc tiết ít nhiều vẻ thị uy cung đình, mà an nhiên hiền hoà, quây quần đoàn tụ trong dáng vẻ thân thiện. Những hoạt cảnh Tứ Linh, rồng hội tụ với Phượng, với Lân, với Rùa vui vẻ hoạt bát, tràn trề năng lượng, giữa những đầm sen nở rộ. Rồi những con rồng phun nước cho những đàn cá chép thi nhau nhảy lên vượt vũ môn. Với dân gian, cái lý tưởng về học hành, thành đạt đã trở thành mục đích sống hướng đạo của mỗi con người.

Nó cũng là lý tưởng được nhà Lê Sơ đề cao từ những chạm khắc hình tượng “cá hoá rồng” trên những lan can thành bậc ở đàn Nam giao, vui nhộn đầy sức sống. Cá hoá rồng trong đình làng đã thoát ra khỏi khuôn thước của nghệ thuật cung đình để đa dạng hoá hơn với vô vàn các bố cục linh hoạt. Tuỳ vào những không gian chạm khắc, mà câu chuyện này được kể ra bằng hình ảnh như thế nào. Có con rồng phun nước trên cao xuống toé bọt sóng, nhưng cũng có con rồng trên những xà, những bẩy ngoắt đầu lại để tạo ra một chiếc cầu vồng cong cong. Những con cá chép dường như được động viên, phấn khích nhảy vồng theo nhịp nước.

Rồi không chỉ tìm thấy trong đình làng, rất nhiều các bức chạm trên đá của thế kỷ 17, 18 điển hình như trên lan can đá chùa Bút Tháp, rồi thân tháp Báo Nghiêm cá hoá rồng đã trở thành hoạt cảnh sinh động nhất mà ta được chiêm ngưỡng. Rồng có lẽ từ một vật linh trong huyền thoại đã trở thành một biểu tượng để người xưa gửi vào đó sự giáo huấn con cháu, khích lệ tinh thần phấn đấu của những thế hệ sĩ tử, học chữ thánh hiền, để vượt vũ môn mà đỗ đạt ra làm quan.

Những hoạt cảnh như thế không chỉ tìm thấy trên chạm khắc đình làng, mà còn tìm thấy ở khắp mọi nơi. Trên những bức phù điêu đắp nổi trước các cổng đình, đền khắp đất kinh kỳ cũng như nơi thôn quê. Hình tượng rồng phun cột nước, cá nhảy tung hoành đôi khi không thuần tuý ý nghĩa chỉ là “cá hoá rồng”, mà chúng còn được lồng ghép, gắn kết với một trọng trách lớn lao, đó là góp phần tạo nên linh khí, phong thuỷ cho những di tích tâm linh nơi chúng ngự trị. Đâu có phải thế đất nào cũng tốt, để dựng lên những nơi thờ tự. Do đó, người Việt xưa đã đắp vẽ, để mượn hình tướng, mượn oai linh mà tạo nên khí thiêng hội tụ.

“Tả Thanh Long”, “Hữu Bạch Hổ” đã trở thành một cặp phạm trù đầy ngữ nghĩa trong phong thuỷ của người Việt. Hàm ý bên trái có rồng xanh chầu về, bên phải có hổ trắng thần phục, ấy là nơi linh khí hội tụ, thế long ngai vững bền, đắc địa để thánh nhân ngự trị. Thế mới biết, con rồng trong dân gian đâu chỉ là một con vật huyền thoại, hư cấu tưởng tượng, mà chính biểu tượng đó đã góp mặt vào đời sống tâm linh một cách sâu sắc.

Chưa kể đến một quan niệm về phong thuỷ khác của người Việt, quan niệm vừa tạo nên sự gắn kết giữa “biểu tượng cá hoá rồng” vừa như gắn với quan niệm nhân sinh. Đó là quan niệm “Mả táng hàm rồng” tức mồ mả tổ tiên mà táng vào thế đất “hàm rồng” thì ắt con cháu đời đời được hưởng phúc, được đỗ đạt, quan quyền. Thế nên trong vô số những bức chạm khắc trên đình làng Việt, hoạt cảnh mả táng hàm rồng đã được các nghệ nhân xưa chạm khắc vô cùng sinh động và hóm hỉnh.

Tiêu biểu như bức chạm ở đình Chu Quyến, Ba Vì, Hà Nội, mô tả một thanh niên cởi trần đóng khố, đang đút một chiếc khúc gỗ nhỏ tượng trưng cho chiếc quan tài vào miệng con rồng đang há lớn. Cả người cả rồng dường như được chạm khắc với một thái độ hân hoan, rạng rỡ. Sự hoan hỉ đó như truyền cảm đến người xem, ngắm để thấy như được vui lây với ý nghĩa về phúc, lộc viên mãn, chứ không gợn lên chút gì về hàm ý chết chóc tang thương. Cái tài tình, thâm thuý của người xưa là vậy.

Có lẽ chưa hết để nói về tính giáo huấn được gửi gắm trong các hình tượng rồng. Bên cạnh sự khích lệ con cháu học hành, đèn sách để như con cá hoá thành con rồng, thì vô số các hoạt cảnh “lão long huấn tử” cũng được chạm khắc trong các ngôi đình của thế kỷ 18. Điển hình như đình Mông phụ, bức chạm này được đặt ngay bên phải gian giữa của ngôi đình. Lão rồng già đang mở sách dạy con là một sự tôn vinh truyền thống hiếu học, trọng đạo nghĩa, tôn ti. Một biểu tượng như thiết lập nên một giá trị xã hội ngay ngắn, trên dưới, người trước làm gương cho người sau, con cháu đời đời tuân thủ.

Thế mới thấy rằng, hình tượng con rồng trong nghệ thuật dân gian, đâu chỉ là một con vật được hội tụ vào đó đầy đủ những đặc điểm về sức mạnh của những con vật khác như sừng nai, tai thú, trán lạc đà, mình rắn… mà trong trí tưởng tượng của dân gian đôi khi đã nhân cách hoá để chúng trở thành những biểu tượng mang đậm trong đó những giá trị nhân văn.

Từ một Thăng Long rồng bay, con rồng trong truyền thuyết thiết lập nên một niềm tự hào dân tộc từ giấc mơ vua Lý, đã bay qua dòng chảy lịch sử để được bồi đắp bởi những quan niệm dân gian, gửi gắm vào đó những lý tưởng từ sự duy trì nòi giống cho đến tổ chức xã hội tôn ti đến học hành đỗ đạt. Có thể nói, con rồng Việt trên hành trình đó đã tạo nên một khí chất Việt đậm nét tự hào.

Rồng Đại Việt cho dù ở tư thế nào cũng như vươn mình lên với những uốn khúc hình sin căng sức bật cùng một chiếc mào lớn đại tượng hình lá đề - biểu tượng Phật giáo lập nên vị thế cho một Thăng Long đầy hào khí.

PGS-TS Trang Thanh Hiền